“Het is toch te vreselijk dat vrouwen op dat moment in hun leven overlijden. Iemand moet hiervoor boeten, en vandaag ga ik me niet overgeven.” Aan het woord is Maria, advocaat in Amsterdam. In 1996 krijgt ze een nogal gewichtige zaak op haar bord: de dood van een Marokkaans-Nederlandse vrouw, Layla, gestorven tijdens de bevalling door toedoen van het inadequate, want discriminerende optreden van de gynaecoloog. Deze tragische geschiedenis is voor Maria extra beladen omdat ze net zelf een kind heeft gekregen; uit solidariteit met vrouwen en moeders wereldwijd zet zij zich nu in om gerechtigheid te laten geschieden voor de verslagen familie.

Maria is niet de enige verteller in De dragers . In deze meerstemmige roman deelt ze die rol met twee andere vrouwen: Sanae, het nichtje van de overleden Layla, die zeventien jaar later zelf een kind baart, en Vita, de dochter van Maria, die in 2035 als lid van de organisatie Wombs For All draagmoeder wordt voor een stel mannen. Ondanks hun verschillende achtergrond, worden zij verbonden door hun ervaringen met zwangerschap; ze weten alle drie hoe het is om een ander mens te dragen.

Openlijk engagement

Voordat ze naar buiten trad met haar eerste roman, publiceerde Daan Borrel vier journalistieke boeken over relaties, seks, feminisme en lichamelijkheid. Vooral van Baren buiten de box (2024), dat ze samen met de activistische verloskundige Bahareh Goodarzi maakte, is de invloed in dit literaire debuut goed voelbaar. De dragers laat zich in zekere zin lezen als een illustratie van de politieke hoofdgedachte uit dat boek, namelijk dat het Nederlandse medische systeem uit racistische en misogyne motieven de autonomie van zwangeren inperkt, met levensgevaarlijke situaties tot gevolg.

Zo sterft Layla omdat ze niet naar behoren wordt bijgestaan tijdens de bevalling, en merkt ook Sanae dat zij tijdens het baren vrijwel geen zeggenschap heeft over wat er met haar lichaam gebeurt. Het probleem wordt hier rechtstreeks benoemd: “In de Nederlandse wet is bepaald dat niet de patiënt, maar de verloskundige of gynaecoloog bepaalt wanneer en hoe we bevallen. Hier voeren we alleen een keizersnee uit als het werkelijk moet.”

Alledaagse zaken

Borrel schreef een openlijk geëngageerde roman, maar koos voor een opmerkelijke vorm: geen conventioneel verteld verhaal, maar elkaar afwisselende innerlijke monologen. De tekst geeft de wirwar van indrukken, bedenkingen, associaties en herinneringen van de personages weer, en slingert wild over de pagina's: bij Maria is de bladspiegel rusteloos, de hoofdstukken van Sanae bestaan uit ononderbroken volzinnen, en Vita's gedachten worden vormgegeven als een spervuur van brokjes taal.

Alle vertellers hanteren ook een ander register: Maria denkt in een monter, bijna anachronistisch Standaardnederlands, Sanae en Vita in jongerentaal vermengd met respectievelijk Arabisch en Engels. Behalve in enkele algemene politieke statements is de schrijver doorgaans behoorlijk toonvast, wat erop wijst dat het haar goeddeels gelukt is om zich het innerlijk van haar personages eigen te maken.

De belevingswereld van de personages wordt grotendeels geschetst aan de hand van uiterst alledaagse zaken: de tekst hangt aaneen van de overwegingen over koffie, kokerrokken, zweetgeur en de verdiensten van takeaway. Daartussen staat weliswaar een handvol opvallende zinnen (“Achter hem baadt onze woonkamer in warm licht, over de houten vloer ligt een gouden gloed.”), maar die confronteren de lezer er vooral mee dat er in dit proza nog weinig ruimte is voor schoonheid of poëzie. De door Borrel gehanteerde stream of consciousness, is in vergelijking met die van de grondleggers ervan zoals James Joyce en Virginia Woolf een wel erg kabbelende gedachtestroom.

Omdat het plot al vroeg vrijwel volledig wordt weggegeven, valt er in deze roman weinig meer te ontdekken zodra je de vertelstemmen kent en de structuur doorziet. Wat dat betreft had het verhaal vakkundiger kunnen worden ingebed en worden verrijkt met een sterker geprononceerde stijl. Toch maakt Borrels experimenteerdrift en talige wendbaarheid uiteindelijk nieuwsgierig hoe dit schrijverschap zich zal ontwikkelen.

De Bezige Bij, 252 blz., € 23,99 (e-boek € 12,99).

Een roman over een tuchtzaak en drie generaties dragende lichamen. Het verhaal volgt drie vrouwen, Maria, Sanae en Vita, in verschillende tijdsperiodes. Maria, een advocaat en nieuwe moeder, helpt in 1996 een Marokkaanse familie bij een tuchtzaak na de dood van een jonge vrouw tijdens de bevalling. In 2023 worstelt rijschooleigenaar Sanae met haar verleden na de geboorte van haar eerste kind. In 2035 draagt Vita, een bakker en intimiteitsactiviste, een kind voor een homostel. De personages zoeken naar de betekenis van 'dragen': kinderen, moederschap, de tijd waarin je leeft, het verleden en de toekomst. Indringend en talig geschreven. Geschikt voor de meer literaire lezer. Daan Borrel (1990) schrijft essays, proza en theater. ‘De dragers’ is haar romandebuut.